Γυναικολογία

Ετήσιος γυναικολογικός έλεγχος

Τι περιλαμβάνει ο ετήσιος γυναικολογικός έλεγχος;

Σε αυτόν τον έλεγχο περιλαμβάνεται το τεστ παπ, ο γυναικολογικός υπέρηχος και η εξέταση των μαστών. Ωστόσο, οι εξετάσεις προσαρμόζονται στις ανάγκες της κάθε γυναίκας με βάση το γενικό της ιστορικό και τις ειδικές συνθήκες που επικρατούν τη δεδομένη στιγμή που προσέρχεται στον γυναικολόγο. Για τον λόγο αυτό η πλήρης καταγραφή του ιατρικού ιστορικού από την πρώτη επίσκεψη στο ιατρείο, αλλά και η ανανέωση των πληροφοριών σε κάθε νέα επίσκεψη, είναι απαραίτητο να γίνεται για κάθε γυναίκα και αποτελεί βασική αρχή στο ιατρείο μας.

Παθολογία τραχήλου

Τι είναι το τεστ παπ και πότε πρέπει να γίνεται;

Το τεστ παπ, συντομία του ονόματος του μεγάλου Έλληνα ιατρού Παπανικολάου, ο οποίος το ανακάλυψε, αφορά στον έλεγχο των κυττάρων που βρίσκονται στην επιφάνεια του τραχήλου της μήτρας.

Τι είναι ο τράχηλος και γιατί χρειάζεται τακτική εξέταση;

Ο τράχηλος είναι το κατώτερο τμήμα της μήτρας που βρίσκεται σε επαφή με τον κόλπο της γυναίκας και λειτουργεί ως κανάλι για την είσοδο των σπερματοζωαρίων προκειμένου να επιτευχθεί εγκυμοσύνη, ενώ στη φάση του τοκετού διαστέλλεται πλήρως προκειμένου να δημιουργήσει ένα ενιαίο κανάλι με τον κόλπο για την έξοδο του νεογνού.

Ο τράχηλος αποτελεί ένα όργανο στο οποίο αρέσκεται να αναπτύσσεται ο ιός HPV και κάποιες φορές δημιουργεί φλεγμονώδεις αλλοιώσεις στα κύτταρα της επιφάνειας και του εσωτερικού του τραχήλου ( ενδοτράχηλος). Όταν αυτές οι αλλοιώσεις επιμένουν, μπορεί να προκαλέσουν μόνιμες βλάβες στα κύτταρα και να οδηγήσουν σε προκαρκινικές ή καρκινικές καταστάσεις.

Το μεγάλο πλεονέκτημα με το τεστ παπ είναι ότι οι σοβαρές βλάβες που προκαλεί ο ιός ανιχνεύονται πολύ πρώιμα, ουσιαστικά προτού αυτές εξελιχθούν σε κακοήθεια. Αυτό μας επιτρέπει να αντιμετωπίσουμε με απλό και ανώδυνο τρόπο μία κατάσταση που σε παλιότερες εποχές εξελισσόταν σε καρκίνο και η χειρουργική αποκατάσταση είχε αβέβαιο αποτέλεσμα επιβίωσης.

Πώς και πόσο συχνά εμφανίζεται ο HPV στον τράχηλο;

Ο HPV είναι ένας ιός που έχει συμπεριφορά παρόμοια με τον επιχείλιο έρπητα. Μεταδίδεται πολύ εύκολα μέσω της σεξουαλικής επαφής, ακόμα και με τη χρήση προφυλακτικού, και συνήθως το αμυντικό σύστημα του οργανισμού μας τον κρατάει αδρανή. Συνεπώς, πολλοί έρχονται σε επαφή με τον ιό, αλλά λίγοι προσβάλλονται από αυτόν και ακόμη λιγότεροι αναπτύσσουν σοβαρές βλάβες.

Ποιες γυναίκες είναι ευπαθείς στις βλάβες του HPV;

Γενικά ο ιός αναπτύσσει φλεγμονώδεις διαταραχές στα κύτταρα του τραχήλου νεαρών γυναικών, ηλικίας μεταξύ 20 και 30 ετών, οι οποίες τις περισσότερες φορές υποστρέφουν, δηλαδή εξαφανίζονται μέσα σε διάστημα λίγων μηνών έως 2-3 ετών χωρίς να χρειαστεί ειδική αγωγή, παρά μόνο παρακολούθηση.

Γιατί τότε, πρέπει να γίνεται το τεστ παπ;

Υπάρχει ένα ποσοστό, μεταξύ 20-30% των ήπιων αυτών αλλοιώσεων, που αναφέραμε, οι οποίες εξελίσσονται σε πιο σοβαρές δυσπλασίες. Σε αυτήν την περίπτωση, ξέρουμε ότι αν δεν αντιμετωπιστούν εγκαίρως αυτές οι βλάβες, έχουν κίνδυνο αργότερα στη διάρκεια της ζωής της γυναίκας να εξελιχθούν σε καρκίνο.

Πόσο γρήγορα εξελίσσονται οι αλλοιώσεις από τον HPV;

Ευτυχώς οι αλλοιώσεις του ιού εξελίσσονται πολύ αργά και αυτό μας επιτρέπει να είμαστε ασφαλείς με τον ετήσιο έλεγχο, ο οποίος, ανάλογα την περίπτωση, μπορεί κάποιες φορές να είναι λίγο πιο τακτικός, συνήθως στο εξάμηνο, ή ακόμα και πιο αραιός, στα 2 ή 3 έτη.

Σε ποια ηλικία πρέπει να κάνουμε τεστ παπ;

Καταρχάς για να κάνει μια γυναίκα τεστ παπ χρειάζεται να έχουν προηγηθεί σεξουαλικές επαφές κι αυτό γιατί ξέρουμε ότι κατά βάση ο ιός μεταδίδεται με τη σεξουαλική επαφή. Ωστόσο, μια νεαρή γυναίκα που ξεκινάει τις επαφές της περί τα 17-19 έτη δε χρειάζεται να υποβληθεί σε αυτή την εξέταση πριν το 21 ο έτος της ηλικίας της. Και αυτό γιατί συχνά η εξέταση σε αυτές τις ηλικίες δείχνει βλάβη από τον ιό η οποία είναι παροδική και περισσότερο προκαλεί άγχος, παρά όφελος στην υγεία της γυναίκας. Χρειάζεται, ωστόσο να γίνεται μια σχετική εξατομίκευση, καθώς ένα νέο κορίτσι με πολύ πρώιμη έναρξη των σεξουαλικών επαφών, ή/και εναλλαγή πολλών συντρόφων, που είναι καπνίστρια και έχει επιβαρυμένο ανοσοποιητικό σύστημα, βρίσκεται σε μεγαλύτερο κίνδυνο για σοβαρές βλάβες, οπότε ο έλεγχος πρέπει να ξεκινάει νωρίτερα.

Ποιοι παράγοντες είναι επιβαρυντικοί για την ανάπτυξη του HPV;

• Πρώιμη έναρξη σεξουαλικής ζωής
• Πολλαπλοί σεξουαλικοί σύντροφοι
• Κάπνισμα
• Κακή διατροφή, άγχος
• Συχνές κολπίτιδες και λοιμώξεις από άλλους ιούς ( πχ. έρπητας)
• Εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα από γενικά αίτια

Πώς συμβάλλει το εμβόλιο κατά του HPV;

Το εμβόλιο που έχει αναπτυχθεί και εξελιχθεί μέσα στα τελευταία 20 περίπου χρόνια, προστατεύει αποτελεσματικά από τους τύπους του ιού που θεωρούνται οι πιο επικίνδυνοι για την ανάπτυξη σημαντικών αλλοιώσεων οι οποίες μπορεί να επιμείνουν και να οδηγήσουν σε καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να παρατηρούμε τα τελευταία χρόνια ραγδαία μείωση στα περιστατικά τα οποία απαιτούν θεραπευτική αντιμετώπιση.

Το πιο σύγχρονο εμβόλιο λέγεται Gardasil 9 και προστατεύει από 9 διαφορετικούς τύπους του ιού (6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52, 58).  Σημειώνεται πως οι τύποι 6 και 11 ενοχοποιούνται για το 90% των κονδυλωμάτων των γεννητικών οργάνων, ενώ οι τύποι 16 και 18 για το 70% των περιπτώσεων καρκίνου του τραχήλου της μήτρας.

Τι νόημα έχει να κάνουμε το εμβόλιο, αν τελικά δεν μπορούμε να αποφύγουμε το τεστ παπ έτσι κι αλλιώς;

Η ερώτηση αυτή τίθεται πολύ συχνά από τις νέες γυναίκες ή από τις μητέρες νέων κοριτσιών προτού αποφασίσουν για τον εμβολιασμό. Γνωρίζουμε πολύ καλά από τα παγκόσμια δεδομένα ότι χάρη στον εμβολιασμό οι περισσότερες γυναίκες αποφεύγουν τις τραχηλικές βλάβες ακόμα και από άλλους υποτύπους του ιού που δεν περιλαμβάνονται στο εμβόλιο. Συνεπώς έχουν πολύ χαμηλό κίνδυνο να αναπτύξουν σοβαρές προκαρκινικές ή ακόμα χειρότερα καρκινικές αλλοιώσεις. Ωστόσο, σε ένα μικρό ποσοστό ο κίνδυνος παραμένει, καθώς το εμβόλιο καλύπτει για τους 9 σημαντικότερους τύπους, τη στιγμή που υπάρχουν περίπου περισσότεροι από 40 τύποι οι οποίοι μεταδίδονται σεξουαλικά. Συνεπώς, δεδομένου αυτού του κινδύνου και καθώς το τεστ παπ είναι μια εύκολη και γρήγορη εξέταση, συστήνεται ακόμα και σε εμβολιασμένες γυναίκες.

Πώς γίνεται το τεστ παπ;

Η γυναίκα ξαπλώνει στη γυναικολογική καρέκλα και ο γιατρός τοποθετεί έναν μικρό κολποδιαστολέα στην είσοδο του κόλπου προκειμένου να εξετάσει τον τράχηλο της μήτρας που βρίσκεται στο βάθος του κόλπου. Με ένα λεπτό βουρτσάκι λαμβάνει υλικό το οποίο τοποθετείται σε ένα ειδικό υγρό προκειμένου να το εξετάσει στο εργαστήριο ο κυτταρολόγος με το μικροσκόπιο. Όλη η διαδικασία δε διαρκεί περισσότερο από ένα λεπτό.

Έχει κάποια άλλη χρησιμότητα το τεστ παπ;

Εκτός από την αναζήτηση του ιού, μέσω της κολπικής εξέτασης που πραγματοποιείται για τη λήψη του τεστ παπ, ο γυναικολόγος παίρνει και άλλες πληροφορίες που αφορούν στην κατάσταση των έξω γεννητικών οργάνων ( αιδοίο, μικρά και μεγάλα χείλη), καθώς και στις εκκρίσεις του κόλπου που μπορεί να μαρτυρούν την παρουσία κάποιας λοίμωξης ( μυκητίαση, βακτηριακή κολπίτιδα κλπ). Εξάλλου, στο τεστ παπ ο κυτταρολόγος μας ενημερώνει και για την παρουσία ή μη μικροβίων και μυκήτων.

Τι είναι η κολποσκόπηση και πότε γίνεται;

Η κολποσκόπηση είναι μια επιπρόσθετη εξέταση που κάνει ο γυναικολόγος όταν το τεστ παπ εμφανίσει κάποιες αλλοιώσεις. Ουσιαστικά η γυναίκα παραμένει στη γυναικολογική καρέκλα όπως για το τεστ παπ, αλλά με τη χρήση ενός εργαλείου, που θυμίζει μικροσκόπιο, ο γυναικολόγος παρατηρεί σε μεγέθυνση την επιφάνεια του τραχήλου, τοποθετεί κάποιες υγρές ουσίες για καλύτερη απεικόνιση και αν χρειαστεί, λαμβάνει μικρές βιοψίες, δηλαδή πολύ μικρά τμήματα, λίγων χιλιοστών, από τον τράχηλο για περαιτέρω εξέταση. Δεν απαιτείται αναισθησία για αυτήν την εξέταση και η διάρκειά της είναι λίγα λεπτά.

Μια γυναίκα με HPV οφείλει να ενημερώσει τον σύντροφό της; Χρειάζεται κάποια θεραπεία ή παρακολούθηση για εκείνον;

Οι αλλοιώσεις από τον HPV, όπως είπαμε, υποστρέφουν συνήθως μόνες τους χωρίς θεραπεία. Γνωρίζουμε ότι οι άντρες μπορεί να είναι φορείς και να μεταφέρουν τον ιό, αλλά σπάνια επηρεάζεται η υγεία τους από αυτόν. Ο HPV έχει προτίμηση στον τράχηλο της μήτρας, και δεδομένου ότι η μετάδοση μπορεί να γίνει σήμερα και οι βλάβες να εκδηλωθούν μετά από χρόνια, δεν μπορεί να γίνει εύκολα η συσχέτιση με τον εκάστοτε σύντροφο. Συνεπώς η γυναίκα μπορεί να συνεχίσει φυσιολογικά τη σεξουαλική της ζωή και να ακολουθεί τον τακτικό γυναικολογικό της έλεγχο.

Τι συμπτώματα δίνει ο HPV;

Συχνά οι γυναίκες αναρωτιούνται αν οι ενοχλήσεις που έχουν από τα κολπικά υγρά ή οι πόνοι που παρουσιάζουν, σχετίζονται με τη λοίμωξη από τον HPV. Η απάντηση είναι ξεκάθαρα όχι, καθώς ο ιός δε δίνει κανένα κλινικό σύμπτωμα, παρά μόνο αν έχει πλέον προχωρήσει σε καρκίνο, και μάλιστα σε αρκετά προχωρημένο στάδιο, κάτι το οποίο, ευτυχώς, είναι εξαιρετικά σπάνιο στις μέρες μας, χάρη στην τακτική παρακολούθηση.

Τα κονδυλώματα πώς σχετίζονται με τον HPV;

Τα κονδυλώματα είναι εξωτερικές, συνήθως, βλάβες των γεννητικών οργάνων που μπορεί να εμφανιστούν εξίσου σε άντρες και γυναίκες και σχετίζονται με τους τύπους εκείνους του HPV που είναι οι λεγόμενοι χαμηλού ρίσκου για ενδοεπιθηλιακές βλάβες του τραχήλου και συνεπώς για καρκίνο. Πρέπει να διαχωρίζονται από τον ιό που προσβάλλει τον τράχηλο, καθώς έχουν διαφορετική συμπεριφορά και άλλη θεραπευτική προσέγγιση.

Ενδοκολπικό Υπερηχογράφημα

Πρόκειται για μια απλή ανώδυνη και ακίνδυνη εξέταση που γίνεται δια μέσου του κόλπου με στόχο τον έλεγχο των έσω γεννητικών οργάνων, δηλαδή της μήτρας και των ωοθηκών.

Τι πληροφορίες μας δίνει αυτή η εξέταση;

Μας επιτρέπει να προσδιορίσουμε τη θέση και το μέγεθος της μήτρας, την παρουσία ανωμαλιών σε αυτήν ( ινομυώματα, πολύποδες), καθώς και να ελέγξουμε τη μορφή των ωοθηκών, την παρουσία κύστεων, την πιθανή διάταση των σαλπίγγων, οι οποίες σε φυσιολογικές συνθήκες δεν πρέπει να είναι ορατές. Σε αρχόμενα στάδια εγκυμοσύνης είναι η εξέταση εκλογής για την απεικόνιση της κύησης και τον έλεγχο τυχόν επιπλοκών αυτής.

Τι είναι η υδροσονογραφία και η HyFosy;

Πρόκειται για γυναικολογικό υπέρηχο με την έγχυση υγρού για καλύτερη απεικόνιση συγκεκριμένων δομών. Με την υδροσονογραφία, κατά τη διάρκεια του υπερήχου εγχύουμε στη μήτρα, διαμέσου ενός λεπτού καθετήρα, λίγο φυσιολογικό ορό με στόχο την καλύτερη απεικόνιση του εσωτερικού της μήτρας, δηλαδή της ενδομητρικής κοιλότητας. Είναι μια εξέταση απλή και ανώδυνη, που στηρίζεται κατά βάση στην εμπειρία του γυναικολόγου, προκειμένου να διαγνωσθούν βλάβες που σε άλλη περίπτωση θα απαιτούσαν πιο επεμβατική μέθοδο υπό αναισθησία, τη λεγόμενη διαγνωστική υστεροσκόπηση. Χάρη στην υδροσονογραφία, αν αποκλειστούν τέτοιες βλάβες η ασθενής αποφεύγει το χειρουργείο, ενώ αντιθέτως αν εντοπιστούν συγκεκριμένες βλάβες, όπως ενδομητρικός πολύποδας ή ινομύωμα οδηγούμαστε σε θεραπευτική πλέον υστεροσκόπηση.

Η HyFosy εκτελείται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο όπως η υδροσονογραφία, με τη μόνη διαφορά ότι αντί για φυσιολογικό ορό εγχύουμε ένα ειδικό αφρώδες διάλυμα το οποίο μας επιτρέπει να εξετάσουμε όχι μόνο το εσωτερικό της μήτρας, αλλά και τη διαβατότητα των σαλπίγγων. Δηλαδή, μας επιτρέπει να δούμε αν υπάρχουν τυχόν ανωμαλίες που εμποδίζουν τη διέλευση των σπερματοζωαρίων διαμέσου των σαλπίγγων και συνεπώς έχουν αντίκτυπο στη γονιμότητα της γυναίκας. Η εξέταση αυτή έχει αντικαταστήσει εν πολλοίς, την υστεροσαλπιγγογραφία.

Διαταραχές κύκλου

Τι θεωρούμε φυσιολογικό κύκλο σε μια γυναίκα αναπαραγωγικής ηλικίας;

Ο κύκλος με συχνότητα 28 ημερών και περίοδο περί τις 5-7 μέρες είναι ο λεγόμενος φυσιολογικός κύκλος που απαντάται στις περισσότερες γυναίκες. Φυσικά μπορεί να κυμαίνεται, συνήθως από 25 ως 35 μέρες, δηλαδή κάποιες γυναίκες εμφανίζουν λίγο μικρότερους ή λίγο μεγαλύτερους κύκλους. Και η διάρκεια της περιόδου μπορεί, επίσης να κυμαίνεται , συνήθως από 3 έως 7 ημέρες. Ο φυσιολογικός κύκλος παρουσιάζει διαφορές στην ίδια τη γυναίκα, ανάλογα με την ηλικία της. Συχνά, στα πρώτα χρόνια μετά την εμφάνιση της πρώτης περιόδου οι νεαρές γυναίκες έχουν μια σχετική αστάθεια του κύκλου, που όμως είναι φυσιολογική. Αργότερα στην ενήλικη ζωή, μετά τα 35 συνήθως, παρατηρείται επίσης μια σχετική μείωση του κύκλου που επίσης είναι φυσιολογική, καθώς προοδευτικά μειώνεται η παραγωγή και λειτουργία των ωοθηκών.

Πότε μιλάμε για διαταραχή κύκλου;

•  Όταν η νεαρή γυναίκα, λίγα χρόνια μετά την έναρξη της περιόδου, δηλαδή μετά την εμμηναρχή, εξακολουθεί να έχει άστατο κύκλο
• Όταν μια γυναίκα με σταθερό κύκλο, παρατηρεί ξαφνικά αλλαγή στον κύκλό της, που επιμένει πάνω από 2-3 μήνες
• Όταν μια γυναίκα με σταθερό κύκλο παρατηρεί κάποιες ενδιάμεσες αιμορραγίες, ή πολύ διαφορετική ροή στην περίοδό της σε σχέση με το σύνηθες
• Όταν μια γυναίκα ξαφνικά δεν έχει καθόλου περίοδο για πάνω από 2-3 μήνες.

Πώς αντιμετωπίζεται η διαταραχή του κύκλου;

Το πρώτο βήμα είναι να πάρει ο γυναικολόγος ένα αναλυτικό ιστορικό, καθώς τα αίτια ποικίλουν. Στη συνέχεια και ανάλογα με την περίπτωση ακολουθούν κάποιες εξετάσεις με βασικότερες τη λήψη αίματος για έλεγχο των ορμονών και το γυναικολογικό υπέρηχο για έλεγχο της μήτρας και των ωοθηκών. Ανάλογα με τα ευρήματα προσαρμόζεται και η θεραπεία που μπορεί να είναι είτε φαρμακευτική ή επεμβατική. Συχνά δε, το πρόβλημα λύνεται χωρίς ιδιαίτερη ιατρική παρέμβαση, αλλά με αλλαγές στον τρόπο ζωής που αποτελεί συχνό παράγοντα διαταραχών του κύκλου μιας γυναίκας ( στρες, διαταραχή βάρους, αλλαγή περιβάλλοντος κλπ).

Κύστεις ωοθηκών

Οι κύστεις των ωοθηκών είναι ένα συχνό εύρημα, ειδικά στις νέες γυναίκες. Προκύπτουν τις περισσότερες φορές λόγω της έντονης δραστηριότητας των ωοθηκών, οι οποίες καλούνται κάθε μήνα να επιστρατεύσουν έναν αριθμό ωοθυλακίων με στόχο την ωορρηξία. Για το λόγο αυτό, τις περισσότερες φορές οι κύστεις που αναπτύσσονται είναι αποτέλεσμα αυτής της κυκλικής μηνιαίας λειτουργίας των ωοθηκών όπως πχ. η κύστη ωχρού σωματίου, που συνήθως χωρίς ιδιαίτερη φαρμακευτική αγωγή υποχωρούν μετά από 1-2 κύκλους.

Τα αντισυλληπτικά βοηθούν για την εξαφάνιση των κύστεων;

Ειδικά παλαιότερα επικρατούσε η άποψη ότι δίνοντας για 1-2 μήνες αντισυλληπτικά σε μια γυναίκα που εμφανίζει μια τυπική, λειτουργική όπως λέμε κύστη, αυτή εξαφανίζεται πιο εύκολα. Η αλήθεια, ωστόσο είναι ότι τις περισσότερες φορές η κύστη θα υποχωρήσει είτε δώσουμε αντισυλληπτικό είτε όχι. Συνεπώς αυτή η πρακτική δεν έχει ιδιαίτερο νόημα. Ωστόσο, σε περιπτώσεις γυναικών που κάνουν συχνά κύστεις, και εφόσον δεν επιθυμούν τη δεδομένη στιγμή εγκυμοσύνη, η χρήση αντισυλληπτικών μπορεί να βοηθήσει προκειμένου να περιοριστεί η έντονη ορμονική λειτουργία των ωοθηκών.

Πότε χρειάζεται χειρουργική επέμβαση για μια κύστη;

• Σε περιπτώσεις που η κύστη έχει ύποπτα υπερηχογραφικά στοιχεία και πιθανώς ανεβασμένους κάποιους καρκινικούς δείκτες που ανιχνεύουμε στο αίμα, οι οποίοι ωστόσο τις περισσότερες φορές είναι μη ειδικοί. Στον υπέρηχο μια ύποπτη κύστη συνήθως έχει ανώμαλα όρια, μεγάλες διαστάσεις, μικτά στοιχεία στην υφή της και διαταραγμένη αιμάτωση.
• Σε περιπτώσεις που, αν και η υποψία κακοήθειας είναι πολύ μικρή ή και μηδαμινή, η κύστη επιμένει και μεγαλώνει δημιουργώντας συμπτώματα όπως κοιλιακό άλγος, πόνους στη σεξουαλική επαφή ή στην περίοδο.
• Σε περιπτώσεις όπου υπάρχει υποψία συστροφής της κύστης ή/και της ωοθήκης στην οποία βρίσκεται. Συνήθως σε αυτές τις οξείες καταστάσεις η γυναίκα εμφανίζει πολύ έντονο, αιφνίδιο πόνο που σε κάποιες περιπτώσεις συνοδεύεται και από εμετό, οπότε η χειρουργική επέμβαση είναι επείγουσα για να διασωθεί η ωοθήκη από πιθανή νέκρωση λόγω αδυναμίας αιμάτωσης κατά τη συστροφή.
• Σε περιπτώσεις ρήξης της κύστης, ειδικά όταν πρόκειται για αιμορραγική και μεγάλη κύστη η οποία καθώς ρήγνυται μέσα στην κοιλιά απελευθερώνει μεγάλη ποσότητα αιματηρού υγρού προκαλώντας οξύ κοιλιακό πόνο. Και εδώ όπως και στη συστροφή η επέμβαση είναι άμεση.

Πώς χειρουργείται μια κύστη;

Σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων οι κύστεις των ωοθηκών αφαιρούνται λαπαροσκοπικά. Η επέμβαση αυτή γίνεται με πολύ μικρές τομές λίγων χιλιοστών στον ομφαλό και σε άλλα 2-3 σημεία στο κάτω μέρος της κοιλιάς, χωρίς να χρειαστεί ανοιχτό χειρουργείο. Το πιο σημαντικό, ειδικά όταν πρόκειται για νέα γυναίκα σε αναπαραγωγική ηλικία είναι να προστατευθεί η ωοθήκη και να μην αφαιρεθεί υγιής ωοθηκικός ιστός, όσο είναι δυνατόν. Κάτι τέτοιο εξαρτάται από το μέγεθος της κύστης και τη θέση που έχει μέσα στην ωοθήκη, αλλά και από την εμπειρία του χειρουργού.

Μπορεί να ξαναεμφανιστεί μια κύστη που εξαφανίζεται;

Υπάρχουν κύστεις που επιμένουν, όπως πχ. τα ενδομητριώματα και δεν υποχωρούν, ενώ υπάρχουν και κύστεις που όπως αναφέραμε εξαφανίζονται μόνες τους. Η επανεμφάνιση μιας κύστης αφορά ουσιαστικά σε καινούργια κύστη και φυσικά, ακόμα κι αν γίνει χειρουργείο για την αφαίρεση μιας κύστης, μπορεί αργότερα στην ίδια ή στην άλλη ωοθήκη να εμφανιστεί κάποια νέα κύστη.

Μπορεί το στρες να αποτελεί παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση μιας κύστης;

Γνωρίζουμε ότι το στρες απορρυθμίζει τον φυσιολογικό άξονα που εμπλέκεται στην παραγωγή των ορμονών από τις ωοθήκες, συνεπώς αποτελεί συχνό παράγοντα ο οποίος ευθύνεται για την εμφάνιση λειτουργικών και συχνά μεγάλων κύστεων 5-6 εκατοστών, που τις περισσότερες φορές υποχωρούν αυτόματα.

Σύνδρομο Πολυκυστικών ωοθηκών

Τι περιλαμβάνει ο ετήσιος γυναικολογικός έλεγχος;

Υπάρχει μεγάλη πληροφόρηση, αλλά και παραπληροφόρηση γύρω από το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, που εν συνεχεία για συντομία θα το αναφέρουμε ως PCOS. Η παρερμηνεία που συχνά συμβαίνει οφείλεται σε μία εξαρχής λανθασμένη ονομασία που έχει δοθεί σε αυτό το σύνδρομο. Ακούγοντας πολυκυστικές ωοθήκες φαντάζεται μια γυναίκα ότι έχει κύστεις στις ωοθήκες. Για αυτό και συχνά νέες γυναίκες έρχονται στο ιατρείο και αναφέρουν πως έχουν πολυκυστικές ωοθήκες και πονάνε γιατί έχουν κύστεις. Ας ξεκαθαρίσουμε ότι πρόκειται για δύο εντελώς διαφορετικά πράγματα. Η ονομασία πολυκυστικές ωοθήκες δόθηκε γιατί στον υπέρηχο συνήθως αυτές οι ωοθήκες εμφανίζουν μια εικόνα με πολλά μικρά ωοθυλάκια ( που φαίνονται σαν μικροί μαύροι κύκλοι στον υπέρηχο) και θυμίζουν κάτι από κύστεις χωρίς όμως να έχουν τις διαστάσεις μια κύστης. ( δες εικόνα). Ουσιαστικά αυτές οι ωοθήκες υπερλειτουργούν ή για να το πούμε πιο σωστά λειτουργούν λίγο ανεξάρτητα από τα μηνύματα που παίρνουν από τον εγκέφαλο. Στη φυσιολογική λειτουργία, κάθε μήνα δύο κέντρα του εγκεφάλου, ο υποθάλαμος και η υπόφυση, λαμβάνοντας σήμα από την ωοθήκη ότι ολοκληρώθηκε ένας κύκλος ( συνήθως με την έλευση της νέας περιόδου), στέλνουν σήματα στις ωοθήκες μέσω των ορμονών FSH, LH προκειμένου να ξεκινήσει ένας νέος κύκλος για την παραγωγή ενός ωαρίου προς γονιμοποίηση. Στην περίπτωση των πολυκυστικών ωοθηκών, αυτός ο μηνιαίος κύκλος δεν συμβαίνει πάντα σωστά, γιατί οι ωοθήκες λειτουργούν αγνοώντας τα εγκεφαλικά σήματα, με αποτέλεσμα να παράγουν μεν ορμόνες και ωοθυλάκια, αλλά χωρίς να καταφέρνουν τη δημιουργία ενός ώριμου ωοθυλακίου που θα δώσει το πολυπόθητο ωάριο. Φυσικά, η παθολογία στο PCOS είναι πολύ πιο σύνθετη, εμπλέκονται πολλοί γονιδιακοί και άλλοι, εν πολλοίς άγνωστοι παράγοντες, ενώ η συμπτωματολογία με την οποία εμφανίζεται το σύνδρομο ποικίλλει επίσης. Για αυτό και δεν αναφερόμαστε σε αυτό ως νόσο, ως μια συγκεκριμένη δηλαδή παθολογία, αλλά ως σύνδρομο που μεταξύ πολλών διαφορετικών συμπτωμάτων, εκφράζεται σε κάθε γυναίκα που το φέρει, με κάποια από αυτά τα συμπτώματα.

Είναι το ίδιο πράγμα οι πολυκυστικές ωοθήκες και το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών;

Να ξεκαθαρίσουμε ότι ο όρος πολυκυστικές ωοθήκες, αναφέρεται αυστηρά και μόνο στην υπερηχογραφική εικόνα των ωοθηκών, που μπορεί όμως να μη σχετίζεται με το PCOS. Ειδικά σε νέες κοπέλες με έντονη ωοθηκική παραγωγή αυτή η εικόνα μπορεί να είναι αρκετά τυπική. Το PCOS έχει μια ποικιλία διαφορετικών χαρακτηριστικών, μεταξύ των οποίων, συνήθως είναι και οι πολυκυστικές ωοθήκες υπερηχογραφικά. Ωστόσο, μια κοπέλα μπορεί να ανήκει στο φάσμα του PCOS χωρίς να έχει πολυκυστικές ωοθήκες.

Πόσο συχνό είναι το PCOS;

Αγγίζει περίπου το 20% των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας

Τι συμπτώματα προκαλεί;

Η κλασσική εικόνα του συνδρόμου περιλαμβάνει:

• αμηνόρροια ή μεγάλους κύκλους, δηλαδή απουσία περιόδου για πάνω από 3 μήνες ή συχνότητα εμφάνισης περιόδου συνήθως μεγαλύτερη των 35 ημερών
• ακμή, υπερτρίχωση σε πρόσωπο και σώμα
• αυξημένο σωματικό βάρος

Ωστόσο, συχνά οι γυναίκες με PCOS έχουν φυσιολογικό βάρος και φυσιολογικό κύκλο. Εντούτοις, μπορεί να παρουσιάζουν αντίσταση στην ινσουλίνη, που είναι μια προδιαβητική κατάσταση, αφού στην ουσία το PCOS είναι ένα μεταβολικό σύνδρομο.

Επίσης, δεδομένου ότι οι γυναίκες αυτές δεν έχουν τόσο συχνά ωορρηξία όσο οι γυναίκες αντίστοιχης ηλικίας χωρίς PCOS, παρουσιάζουν μεγαλύτερη δυσκολία στη σύλληψη όταν επιθυμούν εγκυμοσύνη και αποτελούν ένα σημαντικό ποσοστό των υπογόνιμων γυναικών που συναντάμε στην εξωσωματική γονιμοποίηση.

Τι θεραπεία προτείνεται για το PCOS;

Οι γυναίκες με PCOS πρέπει να γνωρίζουν ότι όποια θεραπεία προτείνεται είναι συμπτωματική. Δε θεραπεύεται δηλαδή το σύνδρομο, γιατί πολύ απλά οι ωοθήκες είναι γενετικά φτιαγμένες με τέτοιο τρόπο, οπότε στόχος κάθε φορά είναι να διορθώνονται τα συμπτώματα που εμφανίζει η γυναίκα ανά περίπτωση και ανά ηλικία.

Ωστόσο, για όλες τις γυναίκες με PCOS ισχύει ένας γενικός κανόνας. Πρωταρχική σημασία έχει ο τρόπος ζωής: ισορροπημένη διατροφή και συστηματική άσκηση είναι οι δύο σημαντικότεροι παράγοντες που βελτιώνουν τόσο τη λειτουργία των ίδιων των ωοθηκών, όσο και γενικότερα τις συνέπειες του μεταβολικού αυτού συνδρόμου σε ό,τι αφορά το σωματικό βάρος και την προδιάθεση για διαβήτη. Αποκεί και πέρα συστήνονται θεραπείες με αντισυλληπτικά δισκία, προκειμένου να μειωθεί ο έντονος ρυθμός λειτουργίας των ωοθηκών, ή θεραπείες για πρόκληση ωορρηξίας σε γυναίκες που δυσκολεύονται να τεκνοποιήσουν.

Μέθοδοι Αντισύλληψης

Είναι το προφυλακτικό η καλύτερη μέθοδος αντισύλληψης;

Το προφυλακτικό αποτελεί την καλύτερη μέθοδο προστασίας από τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα ( ΣΜΝ). Για αυτό και προτείνεται απαραίτητα σε όσους έχουν μη ελεγμένες επαφές, συχνές αλλαγές συντρόφων ή και φέρουν ήδη κάποιο γνωστό ΣΜΝ. Ωστόσο, δεν είναι η πιο αξιόπιστη μέθοδος αντισύλληψης όταν τίθεται το ζήτημα αποτροπής εγκυμοσύνης, ιδιαίτερα σε νέες ηλικίες γυναικών που η γονιμότητα είναι υψηλή. Το ποσοστό προστασίας κυμαίνεται από 80-90% ???

Ποιες άλλες μέθοδοι υπάρχουν και με τι ποσοστό κάλυψης;

• Αντισυλληπτικά δισκία ( διαφόρων κατηγοριών, εξατομικεύονται ανάλογα με την περίπτωση)
• Ενδομήτριο σπείραμα ( τα λεγόμενα σπιράλ, που είναι 2 κατηγοριών- χαλκού και ορμονικά).

Πολύποδες και ινομυώματα

Ποια είναι η διαφορά μεταξύ πολύποδα και ινομυώματος;

Ο πολύποδας είναι ένας σχηματισμός που αναπτύσσεται από το επιθήλιο στο εσωτερικό της ενδομητρικής κοιλότητας ή του ενδοτραχήλου, παρόμοια με τους σχηματισμούς που απαντώνται στο εσωτερικού του εντέρου ή της ρινικής κοιλότητας. Ανάλογα, λοιπόν με τη θέση εμφάνισής του ονομάζεται ενδομητρικός ή ενδοτραχηλικός.

Τα ινομυώματα, αντιθέτως, είναι σχηματισμοί που δημιουργούνται από τον μυϊκό ιστό της μήτρας, το μυομήτριο, και μπορεί να εμφανίζουν πολλές διαφορετικές θέσεις στη μήτρα (εικόνα).

Τα οιστρογόνα ευνοούν γενικά την ανάπτυξη των ινομυωμάτων για αυτό και παρατηρούμε ότι όταν εμφανίζονται νωρίς στη ζωή μιας γυναίκας, μπορεί να αυξηθούν σημαντικά σε μέγεθος προκαλώντας αρκετά προβλήματα. Αντιθέτως, μετά την εμμηνόπαυση έχουν την τάση να υποστρέφουν.

Τι συμπτώματα προκαλεί ένας πολύποδας;

Συχνά οι πολύποδες είναι ασυμπτωματικοί και ανακαλύπτονται τυχαία με υπερηχογραφικό έλεγχο, ή κατά τη διενέργεια του τεστ παπ όταν προβάλουν από τον τράχηλο.

Άλλες φορές προκαλούν αύξηση στο αίμα της περιόδου ή ακατάστατη ροή αίματος εκτός περιόδου. Συσχετίζονται επίσης, με διαταραχές στη γονιμότητα ( αδυναμία εμφύτευσης του εμβρύου, ή πρόωρη αποβολή), παρότι η άμεση συσχέτιση αμφισβητείται από κάποιες μελέτες.

Τι συμπτώματα προκαλεί ένα ινομύωμα;

Συχνά και τα ινομυώματα ανακαλύπτονται στο πλαίσιο του γενικού υπερηχογραφικού ελέγχου και μπορεί να είναι άνευ σημασίας ειδικά αν ο ρυθμός ανάπτυξής τους είναι αργός.

Τα ινομυώματα που πιέζουν την ενδομητρική κοιλότητα είναι αυτά που δημιουργούν πιο συχνά φαινόμενα αιμορραγιών και φυσικά συσχετίζονται με αποβολές και διαταραχές γονιμότητας.

Τα ινομυώματα που πιέζουν εξωτερικά της μήτρας, ανάλογα με τη θέση τους μπορεί να προκαλούν διαταραχές στην ούρηση, πόνο στη σεξουαλική επαφή, δυσκολίες με τη λειτουργία του εντέρου ( κολικούς, δυσκοιλιότητα) ή γενικότερα πόνους χαμηλά στην κοιλιά.

Αρκεί το υπερηχογράφημα για τη διάγνωση πολύποδα και ινομυώματος;

Το υπερηχογράφημα είναι η πρώτη επιλογή εξέτασης, που, όμως, συχνά χρειάζεται να ακολουθηθεί και από άλλες απεικονιστικές εξετάσεις. Για τον μεν πολύποδα, βοηθάει η χρήση υδροσονογραφίας ( δες παραπάνω) ή υστεροσκόπησης. Για τα ινομυώματα μπορεί να χρειαστεί η διενέργεια μαγνητικής τομογραφίας της πυέλου, ενώ οι εξετάσεις που αναφέρθηκαν παραπάνω για τους πολύποδες, βοηθούν όταν το ινομύωμα προβάλει εντός της ενδομητρικής κοιλότητας.

Θεραπεύονται με φάρμακα οι πολύποδες και τα ινομυώματα;

Η χρήση φαρμάκων δεν έχει εφαρμογή σε αυτές τις περιπτώσεις, παρότι έχουν προταθεί κάποια φάρμακα κυρίως για τη συρρίκνωση μεγάλων ινομυωμάτων πριν από το χειρουργείο. Η θεραπεία, όμως, εφόσον υπάρχουν συμπτώματα και συγκεκριμένα κριτήρια είναι χειρουργική.

Πώς χειρουργούνται οι πολύποδες και τα ινομυώματα;

Για τους πολύποδες, καθώς και για τα ινομυώματα που προβάλλουν στην ενδομητρική κοιλότητα η αφαίρεση γίνεται υστεροσκοπικά, δηλαδή με τη βοήθεια κάμερας που εισάγουμε από τον κόλπο στη μήτρα, χωρίς να χρειαστεί χειρουργείο στην κοιλιά. Αντιθέτως τα υπόλοιπα ινομυώματα αφαιρούνται είτε με ανοιχτό χειρουργείο, αν είναι πολύ μεγάλα ή σε δυσπρόσιτη θέση, αλλά τις περισσότερες φορές χειρουργούνται με λαπαροσκόπηση.

Πρέπει να αφαιρείται και η μήτρα μαζί με τα ινομυώματα;

Μόνο κατά περίπτωση ακολουθείται αυτή η πρακτική. Εάν, δηλαδή, τα ινομυώματα καταλαμβάνουν όλη τη μήτρα, και ειδικά αν η γυναίκα έχει ήδη συμπληρώσει την αναπαραγωγική της φάση. Διαφορετικά, ο στόχος είναι να αφαιρείται αποκλειστικά το ινομύωμα.